Lesson 2

Lesson in a glance: Did You Know? Bisayâ By Example: Simple Sentences Kamusta ka na? Saan ka? Anong pangalan mo? Magkano yan? Kailan tayo magkikita? Anong oras ka darating? Kung di mo maintindihan, tanong ka na lang Punta ako sa office Vocabulary Journalism Questions

A. Did You Know... ...that there are about 5,000 terms in the Cebuano language that trace their roots from Spanish? Compare it to 2,000 terms in the Tagalog language. That's what my Spanish teacher said back in college. I dunno if it's true though. Hehe...

B. Bisayâ by Example: Simple Sentences:

1.	Tagalog	:	Kamusta ka na?
	Bisayâ	:	Kamusta na ka?

Kumusta / Kamusta

from the Spanish phrase como esta, meaning How are you?

Note: In the language's interrogative form, the placement of ka and na are reversed. e.g.:
Kumain ka na?	Nika-on na ka?
Naligo ka na?	Naligô na ka?
Naghilamos ka na?	Naghilam-os na ka?

2.	Tagalog	:	Saan ka?
	Bisayâ	:	Asa ka?

asa

saan

variations: aha, dis-a, di-a

Long form of the sentence:

Tagalog	:	Saan ka pupunta?
Bisayâ	:	Asa ka mo-adto? / Asa ka paingon?

adto

to go

mo-adto

future tense (pupunta)

synonym: paingon

3. Tagalog: Anong pangalan mo?
Bisayâ: Unsa'y pangalan nimo?

unsa = ano / what
unsa'y = contracted form of "unsa ang" ("ano ang" / "what is")

pangalan = name (same tagalog term)
ngalan = contracted form of pangalan
ngan (long a) = "pangalan" contracted further

nimo = mo
= cannot be contracted to "mo." should always bi "nimo"

4. Tagalog: Magkano yan?
Bisaya: Pila nâ?

pila = contracted form of "tagpila" (how much)
nâ = yan / that
= contracted form of kanâ

kini = this / ito
= contracted form: ni (e.g., "pila ni?")
kato = that / yun
= contracted form: to (e.g., "pila to?")
kanâ = that (intermediate distance, between kini ang kato)

5. Tagalog: Kailan tayo magkikita/
Bisayâ: Kanus-a ta magkitâ?

Kanus-a = when / kelan
ta = us / tayo
= contracted form of kita. It's seldom to use the sentence is "Kanus-a kita magkita?" since the language is fond of contracting terms.

magkitâ = magkikita
= same with the tagalog term, but this is the form of the future tense.

nagkitâ = past tense
e.g., "Nagkitâ mi ganiha." (Nagkita kami kanina)
ganiha = kanina / a while ago
mi = contracted form of kami (usually used than "kami").

gakitâ = present tense (ongoing)
e.g., "Gakita sila ron" (Nagkikita sila ngayon)
ron = contracted form of karon (ngayon/now)

6. Tagalog: Anong oras ka darating?
Bisayâ: Unsa'y oras ka maka-abot?

Unsa'y = contracted form of "unsa nga" (anong)

- take note that "unsa ang" and unsa nga" is contracted to the same term "unsa'y." Meaning, "unsa'y" has to be contextualized to get the exact meaning, whether it's "unsa nga" or "unsa ang"

oras = oras / time
= synonym: taknâ

maka-abot = darating
= from the root word "abot" - to arrive
= maka + abot = future tense of "abot"

past tense = naka-abot

7. Tagalog: Kung di mo maiintindihan, tanong ka na lang.
Bisayâ: Kung di nimo masabtan, pangutana na lang.

mo = refer to no. 3

masabtan = maiintindihan
= root word "sabot" (to understand)
= ma + "sabot" + an = masabutan (future tense) => contracted to "masabtan"

pangutana = to ask


8. Tagalog: Punta ako sa office.
Bisayâ: Mo-adto ko sa opisina.

adto/mo-adto = refer to no. 2

ko = ako
= contracted form of "ako" (same as the Tagalog term)
= frequently used than the long form "ako" in everyday language

opisina = office. ;)

C. Vocabulary
a. Takbo = dagan

tatakbo = modagan (future)
tumakbo = nidagan (past)
tumatakbo = gadagan (present perfect)

invitational (tumakbo tayo) = Managan ta.
command (tumakbo ka) = Dagan.
(tumakbo kayo) = Dagan mo.

b. Upo = lingkod

uupo = molingkod (future)
umupo = nilingkod (past)
umuupo = galingkod (present perfect)

invitational (umupo tayo) - Manglingkod ta. (ta - kita, contracted form)
command (umupo ka) - Lingkod
(umupo kayo) - Lingkod mo / Panglingkod kamo (long-form)

c. Tayô = tindog

tatayo = motindog (future)
tumayo = nitindog (past)
tumatayo = gatindog (present perfect)

d. Kain = ka-on

kakain = moka-on (future)
kumain = nika-on (past)
kumakain = gaka-on (present perfect)

to invite somebody (kain tayo): Ka-on ta... / Mangaon ta
command (kumain kayo) = Ka-on [na] mo / Panganon na mo.
(kumain ka) = Kaon.

e. Tulog = tulog (same)

matulog = matulog

command: matulog na kayo = tulog na mo / pangatulog na kamo (long form).
invitational: matulog na tayo = tulog na ta / mangatulog na kita (long form).


D. Journalism questions:

What = unsa
When = kanus-a
Where = asa / dis-a / aha
How = gi-unsa
Why = ngano